4.3.12

Κοινωνική Αγωγή ή Κοινωνικά Ανάγωγοι;

Τις ημέρες αυτές στο πλαίσιο του μαθήματος της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής (Αικατερίνη Ζαφρανίδου - Στυλιανή Κορδονούρη – Στέλλα Σωτηρίου) της Γ΄ Γυμνασίου συζητάμε με τους μαθητές μου για τα κοινωνικά προβλήματα (φτώχεια, ανεργία, βία, ναρκωτικά, τροχαία ατυχήματα κτλ.) που είναι και το αντικείμενο του ομώνυμου κεφαλαίου του σχολικού εγχειριδίου. Στο σχολικό βιβλίο λοιπόν, που παρεμπιπτόντως έφτασε στο σχολείο μας, τελευταίο και καταϊδρωμένο, τέλη Ιανουαρίου, συναντά κανείς την πεμπτουσία του μηχανισμού που αναπαράγει την κυρίαρχη ιδεολογία του τέλους της ιστορίας, της μη αμφισβήτησης της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων και της αποδοχής κοινωνικών αλλαγών μόνο εντός του υπάρχοντος κοινωνικού πλαισίου. Ορίστε μερικά παραδείγματα από το συγκεκριμένο κεφάλαιο:

  • Η αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων ή πώς κάνουμε γαργάρα ό,τι είναι επικίνδυνο.

Η αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων προϋποθέτει:
 την προσπάθεια αλλαγών στη νοοτροπία των ατόμων (ατομοκεντρική προσέγγιση). Στο πλαίσιο αυτό προβλέπεται η εκπαίδευση, κατάρτιση και ενημέρωση των ατόμων σε θέματα π.χ. οδικής ασφάλειας, επαγγελματικού προσανατολισμού, θεμάτων υγείας, ώστε τα άτομα να μπορούν να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα, ξεπερνώντας αρνητικές νοοτροπίες.
 Την προσπάθεια αλλαγών στην κοινωνική οργάνωση (κοινωνιοκεντρική προσέγγιση).
Σήμερα, η αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων απαιτεί το συνδυασμό και των δύο παραπάνω προσεγγίσεων. Εξάλλου, η μελέτη και ο σχεδιασμός λύσεων στα κοινωνικά προβλήματα πραγματοποιείται με τη συνεργασία επιστημόνων διάφορων κλάδων. Ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι, αρχιτέκτονες και πολεοδόμοι μελετούν π.χ. τα προβλήματα βίας και κοινωνικού αποκλεισμού στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις και προτείνουν νέες μορφές σχεδιασμού των πόλεων.

Τι λείπει από το παραπάνω κείμενο; Μα, μια έστω μικρή επεξήγηση του τι περιλαμβάνει η προσπάθεια αλλαγών στην κοινωνική οργάνωση, όπως γίνεται πιο πάνω με την ατομοκεντρική προσέγγιση. Πώς γίνεται αυτή η προσπάθεια; Με εξέγερση; Επανάσταση; Αταξική κοινωνία; Μεταρρυθμίσεις; Εκλογές; Αντί να πάρουν μια συγκεκριμένη θέση, οι συγγραφείς σηκώνουν το χαλί και σπρώχνουν από κάτω την όποια πιθανή απάντηση. Νίπτουν μάλιστα τας χείρας τους λέγοντας ότι ”σήμερα” (λες και παλιότερα ίσχυε κάτι άλλο) απαιτείται ο συνδυασμός των δύο προσεγγίσεων, χωρίς να διευκρινίζουν τίποτε παραπέρα. Το παράδειγμα που παραθέτουν ολοκληρώνει το πανηγύρι αφού σύμφωνα με το κείμενο το κοινωνικό πρόβλημα της βίας και του κοινωνικού αποκλεισμού στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις μπορεί να λυθεί με νέες μορφές σχεδιασμού των πόλεων. Πώς δεν το είχαμε σκεφτεί μέχρι σήμερα;

Και συνεχίζει το κείμενο εξηγώντας ότι η χάραξη της κοινωνική πολιτικής στο πλαίσιο του κοινωνικού κράτους είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας επιστημόνων διαφόρων κλάδων! -πού είναι το πολιτικό υποκείμενο οέο;

Αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας είναι η χάραξη της κοινωνικής πολιτικής που ασκείται στο πλαίσιο του κοινωνικού κράτους (βλ. Κεφ. 9.3) με την κατοχύρωση μέτρων, όπως η κοινωνική ασφάλιση, τα επιδόματα ανεργίας, η επαγγελματική κατάρτιση ανέργων, η παροχή κατοικίας, η επιδότηση θέσεων εργασίας κ.ά. Στην κατεύθυνση επίλυσης των κοινωνικών προβλημάτων εντάσσεται και η δράση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων ΜΚΟ (βλ. Κεφ.2.3) και των διάφορων κοινωνικών κινημάτων, όπως το οικολογικό, το γυναικείο, το αντιρατσιστικό κίνημα. (σελ. 48-49)

Προσέξτε πώς οι ΜΚΟ κατατάσσονται συλλήβδην μεταξύ όσων προσπαθούν να λύσουν κοινωνικά προβλήματα και πώς μαζί με τα κοινωνικά κινήματα θεωρούνται σχεδόν ισότιμος παράγοντας κοινωνικής πολιτικής με το κράτος.

  • Τα αίτια της φτώχειας ή πώς η παραοικονομία μας κάνει φτωχούς

Τα αίτια της φτώχειας εντοπίζονται στην άνιση κατανομή του εισοδήματος, στις αλλαγές της τεχνολογίας, στις προκαταλήψεις και το ρατσισμό, αλλά και στην παραοικονομία, που στερεί από το κράτος εισοδήματα για προγράμματα κοινωνικής ανάπτυξης. Η ανεργία, επίσης, αποτελεί σημαντική αιτία της φτώχειας, ιδιαίτερα όταν είναι παρατεταμένη και αφορά άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, που έχουν οικογενειακές υποχρεώσεις. (σελ. 50)

Τι να πρωτοσχολιάσει κανείς εδώ; Την μετατροπή του ορισμού της φτώχειας σε αίτιο (η φτώχεια -η σχετική τουλάχιστον και με βάση τον ορισμό της σε προηγούμενη σελίδα- είναι η άνιση κατανομή του εισοδήματος); Το ότι η άνιση κατανομή του εισοδήματος είναι ενδιάμεσο αίτιο και πρέπει να αναφερθεί και το αίτιο της ανισοκατανομής; Το ότι δεύτερο αίτιο της φτώχειας θεωρούνται οι τεχνολογικές αλλαγές (οι συγγραφείς φαίνεται ότι έχουν μια εμμονή με τις αλλαγές αυτές, αφού συχνά τις αναφέρουν ως κάτι κακό); Το ότι οι προκαταλήψεις και ο ρατσισμός αναφέρονται ως αίτια, ενώ συχνά είναι αποτελέσματα της φτώχειας ή μέσα διατήρησης της οικονομικής ανισότητας; Το κορυφαίο βέβαια είναι ότι στα αίτια συμπεριλαμβάνεται και η παραοικονομία! Αυτό το αφήνω ασχολίαστο… Όσο για τα περί ανεργίας, ακούγονται αστεία σήμερα όταν πολλοί όντας εργαζόμενοι έχουν βρεθεί κάτω από το όριο της φτώχειας.

  • Η αντιμετώπιση της φτώχειας ή πώς η εκπαίδευση απελευθερώνει (συγγνώμη, “σώζει”)

Η αντιμετώπιση της φτώχειας απαιτεί μέτρα για την ενίσχυση της ισότητας ευκαιριών για όλους τους πολίτες. Τέτοια μέτρα είναι κυρίως η εκπαίδευση και η κατάρτιση, μέτρα καταπολέμησης της ανεργίας και τέλος δικαιότερη κατανομή του εισοδήματος και του εθνικού και παγκόσμιου πλούτου.

Το πρόβλημα της φτώχειας λοιπόν σε παγκόσμιο και τοπικό επίπεδο είναι πρόβλημα ίσων ευκαιριών. Πώς είπατε; Καπιταλισμός; Παγκοσμιοποίηση; Μη μας βάζετε δύσκολα. Θα φτιάξουμε καλή εκπαίδευση και κατάρτιση για όλους, θα πάρουμε μέτρα για την καταπολέμηση της ανεργίας (όπως; ) και, τέλος (“τέλος” λέμε, έτσι, ως υποσημείωση), δικαιότερη κατανομή του εισοδήματος με το μαγικό ραβδάκι ή έστω χάρη στον Πλούτο που είδε το φως του…

Δεν έχουμε φυσικά την απαίτηση ένα σχολικό εγχειρίδιο αστικού κράτους να αποτελεί επαναστατική προκήρυξη και κάλεσμα σε εξέγερση, αλλά το να λες στα παιδιά μισές αλήθειες και να κάνεις προπαγάνδα για το πόσο “προβλεπόμενα” πρέπει να γίνονται όλα στην κοινωνία δείχνει ότι η μπαρούφα περί ιδεολογικής ηγεμονίας της Αριστεράς στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης είναι ακριβώς αυτό: μπαρούφα. Τα σχολικά βιβλία και γενικότερα η εκπαίδευση ως κοινωνικός/κρατικός θεσμός δείχνουν τον πραγματικό τους ρόλο όταν πράγματα σφίγγουν όλο και πιο πολύ κοινωνικά και αυτό είναι πια εμφανές σε οποιονδήποτε ελαφρώς υποψιασμένο εμπλέκεται στην εκπαιδευτική διαδικασία. Μέχρι τώρα οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί προσπερνούσαν ανώδυνα το θέμα. Κάτι μου λέει όμως ότι πρέπει να απαντήσουμε και μέσα στη σχολική αίθουσα στο ολοένα επανερχόμενο ερώτημα.

Αντώνης Γαζάκης, φιλόλογος

Δεν υπάρχουν σχόλια: